ارزیابی دوره‏ بازگشت خشکسالی با استفاده از شاخص استاندارد شده بارش (SPI) در استان فارس

خشکسالی یکی از بلایای محیطی است که فراوانی آن به ویژه در مناطق خشک و نیمه‏خشک کشور بسیار زیاد می‏باشد. کمبود بارش اثرات متفاوتی را بر روی آب‏های زیرزمینی، رطوبت خاک و جریان رودخانه‏ها به جای می‏گذارد. استخراج و تحلیل منحنی‏های شدت- تداوم و پایش خشکسالی از نیازهای اساسی برنامه‏ریزی‏های مدیریتی کشاورزی و منابع آبی محسوب می‏شود. بدین منظور بایستی از شاخص‏های خشکسالی استفاده شود. شاخص استاندارد شده بارش(SPI) یکی از مهمترین شاخص‏ها می‏باشد که هدف آن اختصاص ارزش عددی به مهم‏ترین فاکتور اقلیمی(بارندگی) می‏باشد. این شاخص جهت تعیین کمبود بارش در مقیاس‏های زمانی مختلف به‏کار می‏رود. مقیاس‏های زمانی، اثرات خشکسالی را در توانایی منابع آب نشان می‏دهند. در راستای پژوهش انجام گرفته، شدت‏های خشکسالی در یک دوره آماری 30 ساله برای 20 ایستگاه استان فارس، در سه مقیاس زمانی 6، 12 و 24 ماهه تعیین گردید. سپس براساس شدت‏های خشکسالی به دست آمده در ماه‏های مختلف، نمودارهای روند تغییرات شاخص SPI در مقیاس‏های مختلف تهیه گردید. با در نظر گرفتن مقیاس‏های زمانی کوتاه مدت، میان‏مدت و بلندمدت، خشکسالی از دیدگاه‏های مختلف بررسی و رخداد شدیدترین خشکسالی‏ها و دوره تناوب آن‏ها مقایسه و تحلیل گردید. نتایج نشان داد که استان فارس در بیشتر سال‏ها دچار خشکسالی بوده و شدت آن در سال‏های اخیر به مراتب بیشتر از سال‏های قبل می‏باشد. دیگر نتایج نشان داد که خشکسالی‏های کوتاه مدت دارای نوسانات و تغییرات زیادی می‏باشد و حساسیت بیشتری به تغییرات شرایط رطوبت دارد. اما در مقیاس‏های زمانی بلند مدت، خشکسالی‏های شدید دارای دوره‏های تداوم طولانی می‏باشند و خشکسالی را بهتر منعکس می‏نمایند. لذا با توجه به این‏که شدت خشکسالی و تکرار آن همگی توابعی هستند که به‏طور مستقیم و غیر مستقیم به مقیاس زمانی وابسته‏اند، لذا می‏توانند هشدار  اولیه ای جهت خشکسالی و کمک به ارزیابی شدت آن باشند. از دیگر نتایج این پژوهش، مشخص شدن روند تغییرات از شدت‏های کم به زیاد از سمت شمال غربی استان به سمت جنوب شرقی آن می‏باشد. دوره تناوب وقوع خشکسالی با شدت ملایم در ایستگاه‏های مورد مطالعه به طور متوسط بین 3 تا 10 سال متغیر بود. این مقادیر برای خشکسالی‏های متوسط و شدید نیز به طور متوسط به ترتیب 5 تا 15 و 10 تا 15 سال به‏دست آمد.